Η ημέρα του τέλους του βυζαντινού ελληνισμού
Πόσο εύκολο είναι άραγε, για έναν άνθρωπο της εποχής μας -του ευδαιμονισμού και του ωφελιμισμού- να έλθει νοερά στην θέση εκείνων, των λίγων, των τελευταίων, που στάθηκαν στα τείχη της Βασιλεύουσας, απέναντι στα στίφη της Ασίας; Εκείνη την ημέρα, 29 Μαΐου 1453, πριν 564 χρόνια, ο τελευταίος Αυτοκράτωρ και οι ολίγοι συμπολεμιστές του έγραψαν την τελευταία σελίδα μιας ιστορικής πορείας χιλίων ετών. Ήταν μια σελίδα ηρωική. Ήταν μια σελίδα ηρωική. Ήταν μια σελίδα που καταξίωσε με σπονδές αίματος όλα τα επιτεύγματα μιας χιλιόχρονης αυτοκρατορίας. Ήταν αποφράς. Ήταν η ημέρα του τέλους. Αλλά ήταν η ημέρα κατά την οποία στα τείχη της Πόλης ο μεσαιωνικός ελληνισμός ανέβηκε στο ύψος των Θερμοπυλών.
Ποιες θα ήταν σήμερα οι μνήμες από την αυτοκρατορία, αν εκείνοι οι λίγοι υπερασπιστές είχαν λυγίσει. Αν ο τελευταίος αυτοκτάτωρ είχε υποταχθεί στους όρους του εισβολέα. Αν δεν είχε δώσει την ιστορική του απάντηση «Το την Πόλιν σοι δούναι ουκ έμον έστι ουτ’ άλλου των κατοικούντων ενταύθα». Θα είχε σώσει την ζωή του, ίσως προσωρινώς. Θα είχε φύγει με κάποιους ακολούθους και αρκετό χρυσό και θα συνέχιζε στον Μωρηά μιαν άθλια ζωή καθ’ όλη την διάρκεια της οποίας θα μετανοούσε για εκείνη την πράξη. Και το Βυζάντιο θα είχε μείνει στην ιστορία ως «αυτοκρατορία χωρίς πιστεύω». Ως ένα κράτος που υποτάχθηκε όπως πάμπολλα άλλα την ροή στης ιστορίας.
«Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως…» συνέχιζε η γραφή του Αυτοκράτορος «αποθανούμεν, μη φειδόμενοι της ζωής ημών». Όπως και στην ελληνική αρχαιότητα οι οπλίτες-πολίτες με κοινή απόφαση συμπαρατάσσονταν στην μάχη έτσι και στην τελευταία μάχη του βυζαντινού ελληνισμού, στάθηκαν στα τείχη. Λίγες εκατοντάδες απέναντι σε πολλές χιλιάδες. Με τα βλήματα από τις «μπομπάρδες» να γκρεμίζουν τα κάποτε απόρθητα τείχη. Όμως στάθηκαν. Γνωρίζοντας πολύ καλά ότι θα ήταν η τελευταία φορά. Δίπλα σε έναν Αυτοκράτορα, που είχε αναγάγει το μεγαλείο του στην τάξη του Απλού Στρατιώτη.
Επειδή αυτοί στάθηκαν και έπεσαν, η βυζαντινή χιλιετία φωτοβολεί μέχρι σήμερα στο παγκόσμιο στερέωμα. Επειδή αυτοί στάθηκαν και έπεσαν, το ελληνικό έθνος διέσωσε τα ψυχικά αποθέματα που του επέτρεψαν να αναγεννηθεί και να ξαναδώσει την μάχη της υπάρξεως τους. Επειδή αυτοί στάθηκαν και έπεσαν, έγιναν όλοι κομμάτι από τον θρύλο του Μαρμαρωμένου Βασιλιά που, αιώνες μετά δεν έχει σβήσει από την ψυχή της Ελλάδος.
Για αυτό η 29η Μαΐου είναι μια ημερομηνία σταθμός όχι μόνο για την ελληνική, αλλά συνολικώς για την ευρωπαϊκή ιστορία. Δείχνει μέχρι και σήμερα πώς μια σελίδα τέλους, θεμελιώνει ταυτόχρονα και την νέα αρχή. Όπως συμβολικά εδίδασκε και ο αρχαιοελληνικός φοίνιξ αναγεννώμενος εκ της τέφρας του. Δίδαγμα διαχρονικό, που ο ελληνισμός απέδωσε στην ανθρωπότητα.
του Ευθύμιου Πέτρου
αναδημοσιεύεται από τη φύλλο της εφημερίδος ΕΣΤΙΑ της 29η Μαΐου 2017
