Με την οικονομική κρίση του 2008 που προκάλεσε το υπερχρεωμένο ελληνικό δημόσιο, άρχισαν στη χώρα μας να εμφανίζονται και διάφορες θεωρίες συνωμοσίας αλλά και σωτηρίας που με λίγες βασικές γνώσεις και τη χρήση της λογικής δε θα έβρισκαν πρόσφορο έδαφος για να διαδοθούν. Μία από αυτές τις θεωρίες που θα μας έσωζαν ήταν η πώληση των μετοχών της Τράπεζας της Ανατολής.
Στο σημερινό άρθρο θα δούμε κάποιες βασικές αρχές λειτουργίας των χρηματιστηρίων που δείχνουν πως για μία τράπεζα που δεν υφίσταται από το 1932 δεν είναι δυνατόν να εξαργυρωθούν μετοχές 600 δισεκατομμυρίων Ευρώ.
Ορισμός της «Μετοχής»
Μετοχές είναι ένα χρηματοπιστωτικό μέσο που αντιπροσωπεύει την ιδιοκτησία σε μια εταιρεία και αντιπροσωπεύει μια αναλογική απαίτηση για τα περιουσιακά της στοιχεία (τι κατέχει) και τα κέρδη της. Η ιδιοκτησία μετοχών συνεπάγεται ότι ο μέτοχος κατέχει ένα κομμάτι της εταιρείας. Για παράδειγμα, ένα άτομο ή μια οντότητα που κατέχει 100.000 μετοχές μιας εταιρείας με ένα εκατομμύριο εκκρεμείς μετοχές θα έχει μερίδιο ιδιοκτησίας 10% σε αυτή.
Γιατί μια εταιρεία εκδίδει μετοχές
Προκειμένου να γίνει η μετάβαση από μια μικρή startup εταιρεία σε μια μεγαλύτερη εταιρεία που παράγει κάποιο προϊόν, πρέπει να μισθωθεί ένα γραφείο ή εργοστάσιο, να προσληφθούν υπάλληλοι, να αγορασθεί εξοπλισμός και πρώτες ύλες και να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πωλήσεων και διανομής, μεταξύ άλλων. Αυτοί οι πόροι απαιτούν σημαντικά κεφάλαια, ανάλογα με την κλίμακα και το εύρος της επιχείρησης.
Μια startup μπορεί να αντλήσει τέτοια κεφάλαια είτε με την πώληση μετοχών (χρηματοδότηση ιδίων κεφαλαίων) είτε με δανεισμό χρημάτων (χρηματοδότηση χρέους). Η χρηματοδότηση χρέους μπορεί να είναι πρόβλημα για μια startup, επειδή συνήθως έχει λίγα περιουσιακά στοιχεία για να υποθηκεύσει και να πάρει δάνειο. Επιπλέον ο τόκος του δανείου θα επέβαλλε οικονομική επιβάρυνση από την αρχή, όταν η εταιρεία μπορεί να μην έχει ακόμα έσοδα ή κέρδη.
Συνεπώς, η χρηματοδότηση με ίδια κεφάλαια είναι η προτιμώμενη διαδρομή για τις περισσότερες νεοσύστατες επιχειρήσεις που χρειάζονται κεφάλαιο.
Εισαγωγή μετοχών στο χρηματιστήριο
Όταν μια εταιρεία καθιερώνεται, μπορεί να χρειαστεί πρόσβαση σε πολύ μεγαλύτερα κεφάλαια. Αυτό μπορεί να το κάνει με την πώληση μετοχών στο κοινό μέσω μιας αρχικής δημόσιας προσφοράς. Αυτό αλλάζει το καθεστώς της εταιρείας από μια ιδιωτική επιχείρηση των οποίων οι μετοχές κατέχονται από λίγους μετόχους σε μια εισηγμένη στο χρηματιστήριο εταιρεία των οποίων οι μετοχές θα κατέχονται από πολλά μέλη του ευρέος κοινού.
Μόλις οι μετοχές της εταιρείας εισαχθούν σε χρηματιστήριο και αρχίσουν να διαπραγματεύονται σε αυτό, η τιμή αυτών των μετοχών θα κυμανθεί καθώς οι επενδυτές αξιολογούν και επανεκτιμούν την αξία τους με βάση τα οικονομικά στοιχεία (πωλήσεις, κέρδη κλπ.) που υποχρεούται να δημοσιεύει η εταιρεία σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Τι είναι το χρηματιστήριο;
Τα χρηματιστήρια είναι αγορές όπου οι υπάρχοντες ιδιοκτήτες μετοχών μπορούν να συναλλάσσονται με πιθανούς αγοραστές. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι εταιρείες που είναι εισηγμένες στις χρηματιστηριακές αγορές δεν αγοράζουν και πωλούν τις δικές τους μετοχές σε τακτική βάση. Έτσι, όταν αγοράζετε ένα μερίδιο μετοχών στο χρηματιστήριο, δεν το αγοράζετε από την εταιρεία, το αγοράζετε από κάποιον άλλον υπάρχον μέτοχο. Ομοίως, όταν πουλάτε τις μετοχές σας, δεν τις πουλάτε πίσω στην εταιρεία—μάλλον τις πουλάτε σε κάποιον άλλο επενδυτή.
Οι πρώτες χρηματιστηριακές αγορές εμφανίστηκαν στην Ευρώπη τον 16ο και 17ο αιώνα, κυρίως σε λιμενικές πόλεις ή εμπορικούς κόμβους όπως η Αμβέρσα, το Άμστερνταμ και το Λονδίνο.
Η έλευση των σύγχρονων χρηματιστηριακών αγορών οδήγησε σε καλύτερες νομοθετικές ρυθμίσεις και επαγγελματισμό που πλέον εξασφαλίζει ότι οι αγοραστές και οι πωλητές μετοχών μπορούν να εμπιστευτούν ότι οι συναλλαγές τους θα γίνουν σε δίκαιες τιμές και μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Σήμερα, υπάρχουν πολλά χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο, πολλά από τα οποία συνδέονται μεταξύ τους ηλεκτρονικά. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι οι αγορές είναι πιο αποτελεσματικές και πιο άμεσες.
Πώς καθορίζονται οι τιμές των μετοχών
Οι τιμές των μετοχών σε μια χρηματιστηριακή αγορά μπορούν να οριστούν με διάφορους τρόπους, αλλά ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι μέσω μιας διαδικασίας δημοπρασίας όπου οι αγοραστές και οι πωλητές τοποθετούν προσφορές για αγορά ή πώληση. Δηλαδή τη τιμή στην οποία κάποιος επιθυμεί να αγοράσει ή τη τιμή στην οποία κάποιος επιθυμεί να πουλήσει. Όταν η προσφορά και η ζήτηση συμπίπτουν, γίνεται μια συναλλαγή.
Η αγορά αποτελείται από χιλιάδες επενδυτές οι οποίοι μπορεί να έχουν διαφορετικές ιδέες σχετικά με την αξία μιας μετοχής και συνεπώς την τιμή στην οποία είναι πρόθυμοι να αγοράσουν ή να πουλήσουν. Οι χιλιάδες συναλλαγές που συμβαίνουν καθώς αυτοί οι επενδυτές μετατρέπουν τις προθέσεις τους σε ενέργειες αγοράζοντας ή πωλώντας μετοχές μιας εταιρείας προκαλούν ανεβοκατεβάσματα ανά λεπτό κατά τη διάρκεια μιας ημέρας διαπραγμάτευσης. Ένα χρηματιστήριο παρέχει μια πλατφόρμα όπου μια τέτοια διαπραγμάτευση μπορεί εύκολα να διεξαχθεί με την αντιστοίχιση αγοραστών και πωλητών μετοχών. Για να αποκτήσει ο μέσος άνθρωπος πρόσβαση σε αυτές τις ανταλλαγές χρειάζεται έναν χρηματιστή. Ο χρηματιστής ενεργεί ως μεσάζων μεταξύ του αγοραστή και του πωλητή. Η απόκτηση ενός χρηματιστή επιτυγχάνεται συνήθως με τη δημιουργία ενός λογαριασμού (διαδικυακά πλέον) με μια χρηματιστηριακή (μεσιτική) εταιρεία.
Επένδυση σε μετοχές
Μακροπρόθεσμα, με βάση στατιστικά δεδομένα δεκαετιών, οι μετοχές παράγουν αποδόσεις επενδύσεων που είναι ανώτερες από εκείνες από κάθε άλλη κατηγορία περιουσιακών στοιχείων. Οι αποδόσεις των μετοχών προκύπτουν με δύο τρόπους. Από κεφαλαιακά κέρδη και μερίσματα. Ένα κέρδος κεφαλαίου συμβαίνει όταν πουλάτε μία μετοχή σε υψηλότερη τιμή από την τιμή στην οποία την αγοράσατε. Μέρισμα είναι το μερίδιο του κέρδους που μια εταιρεία διανέμει στους μετόχους της σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Χρηματιστηριακοί δείκτες
Οι δείκτες αντιπροσωπεύουν συγκεντρωτικές τιμές ενός επιλεγμένου και ενδεικτικού αριθμού διαφορετικών μετοχών. Η κίνηση ενός δείκτη είναι το συνολικό αποτέλεσμα των κινήσεων μεμονωμένων μετοχών και ενδεικτική (σαν δημοσκόπηση) της συνολικής πορείας του χρηματιστηρίου.
Συμπέρασμα
Επανερχόμενοι στη Τράπεζα της Ανατολής και σύμφωνα με όσα εξηγήσαμε συνοπτικά σήμερα καταλήγουμε στο εξής συμπέρασμα που μπορεί να μας φανεί χρήσιμο ξανά στο μέλλον. Μετοχές αγοράζονται και πωλούνται μόνο για εταιρείες που βρίσκονται εν λειτουργία, παράγουν έργο και έχουν κέρδος ή ζημιές. Μετοχές για μία τράπεζα που έκλεισε πριν 80 χρόνια δεν ήταν ποτέ δυνατόν να μπορούν να πωληθούν για 600 δισεκατομμύρια ευρώ αφού κανένας δε θα αγοράσει μετοχές για κάτι που δεν υπάρχει. Ειδικά δε για τη Τράπεζα της Ανατολής, όταν αυτή εξαγοράστηκε και συγχωνεύτηκε με την Εθνική έγινε εκκαθάριση και όσοι είχαν μετοχές τότε αποζημιώθηκαν αναλόγως.
Ιάκωβος Χρυσοχοΐδης
