Ο μεγάλος Πρώσος θεωρητικός του πολέμου, Carl von Clausewitz, θεωρούσε δεδομένο ότι η άμυνα ήταν η ισχυρότερη μορφή πολέμου, έστω και μόνο επειδή μια επιτυχημένη επίθεση απαιτούσε μεγαλύτερες δυνάμεις. Για το λόγο αυτό η ασθενέστερη πλευρά ήταν υποχρεωμένη να αμυνθεί. Ένα κράτος προσκολλημένο στην άμυνα μπορεί να αποτρέψει τις επιτυχίες του εχθρού αλλά δεν θα μπορούσε να επιτύχει τους δικούς του στόχους. Έπρεπε λοιπόν να χρησιμοποιήσουν τον χρόνο που κέρδισε η άμυνα για να δημιουργήσουν μια πιο ευνοϊκή ισορροπία δυνάμεων. Τότε θα μπορούσαν να χτυπήσουν. «Μια ξαφνική ισχυρή μετάβαση στην επίθεση – το ξίφος της εκδίκησης που καίει», έγραψε, «είναι η μεγαλύτερη στιγμή για την άμυνα». Στις 29 Αυγούστου η ουκρανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι είχε ξεκινήσει μια επίθεση στη νότιο Ουκρανία και έκτοτε έχει αποκαλύψει όσο το δυνατόν λιγότερα για την πρόοδό της.
Αναπόφευκτα αυτό οδήγησε σε έντονες εικασίες. Κατά καιρούς έχουν αναφερθεί σημαντικές ανακαλύψεις, αλλά και σκληρές μάχες και ρωσικές αντεπιθέσεις. Οι Ρώσοι προπαγανδιστές επέμειναν σχεδόν αμέσως ότι είχε αποτύχει άσχημα και ότι οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν υποστεί σοβαρές απώλειες. Πιο αξιόπιστες ρωσικές πηγές ήταν προσεκτικές, αναγνωρίζοντας ότι η Ουκρανία επιτίθεται με πιο φρέσκα στρατεύματα και καλύτερο εξοπλισμό από πριν, και προκαλώντας σημαντικές ζημιές. Οι εκτιμήσεις τους τείνουν να ταιριάζουν με τις προτάσεις των ουκρανικών πηγών για μέτρια αλλά σημαντική πρόοδο, με ορισμένες ρωσικές δυνάμεις να αποσύρονται και άλλες να έχουν σοβαρές απώλειες, ακόμη και όταν επιβραδύνουν την ουκρανική προέλαση.
Σύμφωνα με άρθρο των Financial Times, ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν επίσης προειδοποιήσει να μην περιμένουμε πάρα πολλά πάρα πολύ σύντομα. Υπάρχει πολύ έδαφος να καλυφθεί. Η πρώτη γραμμή στο νότο έχει μήκος περίπου 350 χιλιόμετρα, από τη Ζαπορίζια – όπου η Ρωσία εξακολουθεί να παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι γύρω από ένα πυρηνικό εργοστάσιο – μέχρι το μεγάλο έπαθλο, την κατεχόμενη Χερσώνα. Αν και η Ουκρανία έχει δημιουργήσει μια πιο ευνοϊκή ισορροπία δυνάμεων και μπορεί να έχει ισορροπία στο νότο, οι μεγάλες δυνάμεις συνήθως θεωρούνται απαραίτητες για τη δημιουργία μιας ακαταμάχητης δύναμης που θα μπορούσε να διαπεράσει τις ρωσικές θέσεις. Η Μόσχα καταφεύγει σε απελπισμένα μέτρα για να βρει περισσότερα στρατεύματα πρώτης γραμμής και μεγάλο μέρος του εξοπλισμού της είναι παλιό και αναξιόπιστο. Δεν λείπει όμως η δύναμη πυρός, τα αεροσκάφη καθώς και το πυροβολικό. Η Ουκρανία έχει ένα πλεονέκτημα στον ολοένα και πιο σύγχρονο και ικανό εξοπλισμό, αν και σε πολλούς τομείς εξακολουθεί να είναι αδύνατος.
Όπως απέδειξαν οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, οι επιθετικές επιχειρήσεις σε αυτές τις συνθήκες είναι δύσκολες. Ήταν πιο αποτελεσματικές τις πρώτες μέρες του πολέμου όταν είχαν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Έκτοτε είτε αναγκάστηκαν να επιστρέψουν επειδή ήταν υπερβολικάς απλωμένες στο πεδίο της μάχης, όπως στο βορρά, είτε έχουν σημειώσει αργή, εντυπωσιακή πρόοδο σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως στο Ντονμπάς, όπου σημείωσαν μερικά κέρδη με τεράστιο κόστος. Δύο βασικοί στόχοι – οι πόλεις της Μαριούπολης και του Σεβεροντόνετσκ – καταλήφθηκαν μόνο μετά από εβδομάδες σκληρών μαχών ενάντια στους σκληρούς Ουκρανούς υπερασπιστές. Εν πάση περιπτώσει, οι ουκρανικές δυνάμεις δεν θα επαναλάβουν τις ρωσικές τακτικές, οι οποίες εξαρτιόνταν από επίμονες, εντατικές βολές πυροβολικού για την εξάντληση των αμυντικών δυνάμεων, καταστρέφοντας πόλεις και πόλεις στη διαδικασία.
Θεωρούμενη ως παραδοσιακή επίθεση, που βασίζεται σε συγκεντρωμένη δύνα ν για να διατρέξει τα πιο ευάλωτα μέρη των εχθρικών αμυντικών δυνάμεων, η προοπτική είναι στην καλύτερη περίπτωση αργή και σταθερή πρόοδος της Ουκρανίας, ακόμη και όταν πλησιάζουν οι σκληρότεροι χειμερινοί μήνες. Αλλά αυτό δεν είναι μια εντελώς παραδοσιακή επίθεση. Αυτό που βρίσκεται σε εξέλιξη μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό ως μέρος μιας μακράς εκστρατεία, που περιέχει ορισμένα στοιχεία. Οι συζητήσεις για την απελευθέρωση της Χερσώνας ως το επερχόμενο στάδιο του πολέμου ξεκίνησαν στα τέλη Μαΐου, και ο Ζελένσκι φέρεται να έδωσε την εντολή να ανακαταληφθεί ο νότος τον Ιούλιο, μετά την οποία υπήρξαν μερικές περιορισμένες προωθήσεις προς τις ρωσικές θέσεις. Πράγματι, ένας λόγος για τον οποίο οι πρόσφατες επιχειρήσεις μπορεί να αιφνιδίασαν τους Ρώσους είναι ότι αναμένονταν για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, υπήρχε η εικασία ότι το Κίεβο είχε «χάσει τα νεύρα του».
Στην πράξη, όμως, η εκστρατεία είχε ήδη ξεκινήσει
Από τα τέλη Ιουνίου, οι Ουκρανοί έχουν χτυπήσει αποθήκες πυρομαχικών, θέσεις διοίκησης και αεροπορική άμυνα. Πιο πρόσφατα έχουν αποκόψει γραμμές υποχώρησης και ανεφοδιασμού, επιτιθέμενοι σε γέφυρες πάνω από τον ποταμό Dnipro, ιδίως στον Antonivka, το πλησιέστερο πέρασμα στη Χερσώνα. Οι επιθέσεις πίσω από τις γραμμές έχουν επίσης ενταθεί – συμπεριλαμβανομένων των Ουκρανών που συνεργάζονται με τους Ρώσους – και μερικά θεαματικά χτυπήματα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Κριμαία.
Αυτή η εκστρατεία δεν στοχεύει απλώς στην ανακατάληψη εδάφους αλλά στη βούληση της Ρωσίας να συνεχίσει με έναν μάταιο και δαπανηρό πόλεμο. Εάν λειτουργήσει, θα το κάνει πείθοντας τη Μόσχα ότι η θέση της είναι αβάσιμη. Θα εξαρτηθεί από τον συνδυασμένο αντίκτυπο της επιμελητείας με άγχος, τις περιορισμένες ευκαιρίες ελιγμών, τον αποθαρρυντικό αντίκτυπο των μεγάλων απωλειών, τις αυξανόμενες ανησυχίες για τον αποκλεισμό μεμονωμένων μονάδων χωρίς μέσα διαφυγής, καθώς οι προσπάθειες ειρήνευσης των κατεχόμενων εδαφών ανατρέπονται συνεχώς.
Το Κρεμλίνο θα ελπίζει ότι η παρεμπόδιση σοβαρών προόδων και η επιβολή υψηλού κόστους συντήρησης στις ουκρανικές δυνάμεις θα προκαλέσει ένα αίσθημα απελπισίας στο Κίεβο και θα υπονομεύσει την υποστήριξη από τις δυτικές χώρες, οι οποίες ήδη υφίστανται τις οικονομικές επιπτώσεις. Σε αυτή τη μάχη των θελήσεων, ωστόσο, παραμένει μια βασική διαφορά: ενώ οι Ουκρανοί αγωνίζονται να επιβιώσουν ως ανεξάρτητο έθνος, οι Ρώσοι αγωνίζονται να κρατήσουν εχθρικό έδαφος. Μόνο αυτοί έχουν την επιλογή να εγκαταλείψουν τον πόλεμο και να επιστρέψουν πίσω.
