Την διετία 2021-22 βρίσκονται χαραγμένες στην διαχρονική ιστορία Ελληνισμού (και Τουρκισμού) τρεις και όχι μία επέτειος. Στις 25 Μαρτίου 2021, συμπληρώνονται 200 έτη από την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως (ως αρχή της Μεγάλης Ιδέας), τον Αύγουστο του ΄21 τα 950 χρόνια από την μάχη του Ματζικέρτ (οπότε ξεκινά η Τουρκοκρατία στους τότε ελληνικούς χώρους) και τον Σεπτέμβριο ΄22, τα 100 έτη από την Μικρασιατική καταστροφή (οπότε συμπληρώνεται ο κύκλος της Τουρκοκρατίας, δηλαδή 851 έτη). Στις όχθες του Σαγγάριου σβήνει η Μεγάλη Ιδέα (ξαναφουντώνει προσωρινά στο Αλβανικό Μέτωπο και με την ΕΟΚΑ στην Κύπρο), ενώ στις ίδιες όχθες φυτρώνει και ο σπόρος της Γαλάζιας Πατρίδας.
Στην διαχρονική του πορεία ο Ελληνισμός αντιμετώπισε τέσσερις μεγάλους εξωτερικούς εχθρούς, Πέρσες, Ρωμαίους, Λατίνους / Φράγκους και Τούρκους. Από τους τρεις τελευταίους υπέστη κυριαρχία αιώνων (Ρωμαιοκρατία, Λατινο ή Φραγκοκρατία, Τουρκοκρατία). Ποια ήσαν τα ατομικά και συλλογικά χαρακτηριστικά που κατέστησαν τους λαούς αυτούς κυριάρχους και ειδικά ο ρόλος της έννοιας της πατρίδος ;
Πατριδα : διχονοια- προδοσια / ηρωϊσμος
Η έννοια της πατρίδος ενέπνευσε λαούς κυρίως σε περιόδους κρίσεων, αλλά, σε περιόδους ευημερίας, αγνοήθηκε. Αντλούμε παραδείγματα από τις συγκρούσεις Ελλήνων με τους λαούς αυτούς, και εξάγουμε ηθικά διδάγματα :
ΡΩΜΗ. Η κατάκτησις του ελληνιστικού κόσμου (Μακεδονία Φιλίππου, Αχαϊκή και Αιτωλική Συμπολιτεία, Συρία Αντιόχου) υπήρξε για τους Ρωμαίους ευχερεστέρα απ΄ ότι η κατάκτησις της Καρχηδόνος ή της πέραν των Αλπεων Γαλατίας. Αιτία, η διχόνοια και αλληλοϋπονό-μευσις των Ελλήνων. Όπως καταγράφει ο Bertolini, στην Ρωμαϊκή Ιστορία τ.Α’ μτφρ Καθ. Σπυρ. Λάμπρου Εκδ. Μπεκ 1890 Πελεκάνος 2012 σ. 323, …Οι Ρωμαίοι ήρχιζον εφαρμόζοντες και εν Ελλάδι το αξίωμα της εν Ιταλία πολιτείας αυτών, divide et impera (διαίρει και άρχει)..Μέχρι τον 2ο π.Χ. αιώνα, οι Ρωμαίοι υπερέχουν ηθικώς στην πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά, ‘’…Ούτω δε η ανάπτυξις του ρωμαϊκού πολιτεύματος ετελέσθη κατά τρόπον εκ διαμέτρου αντίθετον των ελληνίδων πόλεων. Παρά τοις Έλλησι η φατρία η θριαμβεύουσα μεταβάλλει το πολίτευμα άρδην, φροντίζουσα μόνον των ιδίων αυτής συμφερόντων. …ούτω εν Ρώμη αι κοινωνικαί τάξεις δεν εξωθούντο εις μίση αλλά προσέγγιζαν αυτάς προς αλλήλας…( Bertolini σ.111). Ήδη όμως κατά τον χρόνο κατακτήσεως της Ελλάδος, τα ήθη μεταβάλλονται όπως προκύπτει και από τον προσυλητισμό στις Βακχικές δοξασίες, τα ρωμαϊκά όργια και τις, σαδιστικής αναλγησίας με μαζική συμμετοχή, θανάσιμες μονομαχίες ανθρώπων και θηρίων. Το έτος 183 προδομένοι και απελπισμένοι για το κατάντημα των πατρίδων τους και της δικής τους αδυναμίας πλέον να το αποτρέψουν, αυτοκτονούν πίοντες δηλητήριον, ο σημαντικότερος ηγέτης των Καρχη-δονίων, Αννίβας, και ο τελευταίος των Ελλήνων (κατά Πλούταρχον αλλά και Ρωμαίους) Φιλοποίμην. Το τραγικό ηρωϊκό τέλος, που λειτουργεί καθαρτικά, είναι συχνότερο σε λαούς όπου προηγήθηκαν η διαφθορά, η διχόνοια, η προδοσία. Υπάρχει ιστορική αιτιότητα μεταξύ αυτών. Έτσι, εάν στο Ματζικέρτ, δεν πρόδιδαν τον Ρωμανό Δ΄ Διογένη, ο Ανδρόνικος Δούκας, ο Μιχαήλ Ψελλός και οι συν αυτοίς, ίσως ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος να είχε φυσιολογικό τέλος βίου. Αντιστρόφως, εάν δεν έπιπτε ηρωϊκώς ο Παλαιολόγος στην πύλη του Ρωμανού και ο Λουκάς Νοταράς από τον δήμιο του Μωάμεθ, ίσως δεν εμπνέονταν να σηκώσουν τα λάβαρα του 1821, οι Υψηλάντης, Κολοκοτρώνης και οι Φιλικοί.
ΛΑΤΙΝΟΙ/ΦΡΑΓΚΟΙ Η Λατινοκρατία ξεκινά με την πρώτη Άλωση (1204) και ουσιαστικά τελειώνει με την κατάληψη της Κρήτης (1669), από τους Οθωμανούς, οπότε συνυπάρχει, ως δευτερεύον κατακτητής, με την Τουρκοκρατία. Κατά την πρώτη Άλωση τα κίνητρα των Σταυροφόρων, ήσαν ουσιαστικά υλικά (πλιάτσικο). Προσηλυτισμός των υποδούλων επιχειρείται, ενίοτε επιτακτικά, αλλά τα αποτελέσματα ήσαν μικρότερα του αντιστοίχου τουρκικού (λιγότεροι Ρωμιοί ΄΄φράγκεψαν΄΄ από ότι ΄΄τούρκεψαν΄΄). Για τους υποδούλους η έννοια του γένους είναι ισχυρή, όπως, για την πλειοψηφία, και τα αντι-φραγκικά αισθήματα, που ενίσχυαν οι μνήμες της βεβηλώσεως του 1204 και των πολλών διώξεων
ΤΟΥΡΚΟΙ. Η πατρίδα ως έννοια που συνεγείρει ηγεσία και λαό εμφανίζεται στην ιστορία των Τούρκων τον 20ο αιώνα. Στην εποχή του Σουλεϊμάν Α΄(Μεγαλοπρεπούς), στο απόγειο της ισχύος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ‘’…η ενότητα διασφαλίζεται από την πίστη και την προσήλωση στον μονάρχη…’’ και ‘’Ο πρώτος ηγεμόνας των Σελτζούκων εγκαθιστά την έδρα του στο Ικόνιο και αυτοανακηρύσσεται Qaysar al Rum δηλ Καίσαρ των Ρωμιών’’ (Έλληνες και Οθωμανοί 1453-1923, σελ 8-9, Ζοέλ Νταλέγκρ, Εκδόσεις Ζαχαροπούλου, 2006). Δίδονται κίνητρα ιδεοληπτικά (τζιχάντ –ιερός πόλεμος, σαρία κώδικας διαβιώσεως) και υλικά (λεηλασία και υποταγή κοινωνιών). Οι κατακτηθέντες προσηλυτίζονται και στρατολογούνται από φόβο ή συμφέρον. Το καθεστώς λειτουργεί αποτελεσματικά έως το τέλος του 17ου αιώνος. Εσωτερικές συγκρούσεις εξουσίας υπάρχουν, είναι συχνά αιματηρές, αλλά μετά την επικράτηση της όποιας πλευράς, οι πάντες αποδέχονται, κατά κανόνα, το αποτέλεσμα. Στην νεώτερη ιστορία η διαμάχη Οθωμανών – ΝεοΤούρκων φανερά μαίνεται από το 1908 έως των 1919, αλλά όταν η πλάστιγγα γέρνει υπέρ των δευτέρων, όλοι συντάσσονται. Οποία διαφορά με το ελληνικό στρατόπεδο, όπου Βενιζελικοί και Βασιλικοί καθορίζουν την στάση τους στον πόλεμο με κριτήριο εάν βρίσκονται στην κυβέρνηση ή στην αντιπολίτευση, ενώ η μικρή μειοψηφία των κομμουνιστών, δρα υπονομευτικά και υπό τις δύο κυβερνώσες παρατάξεις.
Πατριωτισμός & εθνική επιβίωση
Διαχρονικά η έννοια της πατρίδος ενέπνευσε λαούς εν καιρώ κρίσεων και ανάγκης. Στην Ελλάδα παραβλέπονται, αν δεν υπονομεύονται, προς όφελος δήθεν ιδεαλιστικών ιδεωδών . Όπως εξηγεί ο Γεώργιος Μασούρας στο βιβλίο του, Περί Στρατηγικής Σκέψεως και Στρατιωτικής Τέχνης, Πανέλληνες, Κυπαρισσία 2020, σελ. 15-16΄΄…Στις διακρατικές και φυλετικές αντιπαλότητες ακόμη και στις θρησκευτικές, δεν παίζουν κανένα ρόλο οι ‘ανωτερότητες’ διαφόρων ουμανιστικών και δημοκρατικών ιδεών…Ιδεαλισμοί, εκδημοκρατισμοί , ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα δεν υπάρχουν καθώς σε κάθε ισλαμική εθνότητα ή κοινότητα, συγγενής ή φίλος αλλόθρησκος δεν υπάρχει’’, και, σελ. 23, ΄΄Η μόνιμη καθοδήγηση του ελληνισμού να κινείται πάνω σε βάσεις αντιμιλιταριστικές, με το πρόσχημα ότι υπηρετούν την ειρήνη, έχει ευνουχίσει την αυτοκυριαρχία μας και ως άτομα και ως σύνολο..’’ Όταν στην νέο-ελληνική κοινωνία, θεωρείται περίπου ως φυσιολογικό να διαδηλώνουν ( εν μέσω πανδημίας) για τα δικαιώματα κατ΄ εξακολούθησιν εγκληματιών, του φονιά (Κουφοντίνα) ή του διεστραμμένου (Λυγνάδη), και κατά της χρήσεως της οιασδήποτε βίας από τις δυνάμεις της τάξεως, αντιλαμβάνεται ο κάθε οξυδερκής, την δυσμενή επίπτωση αυτού του κοινωνικού μαζοχισμού στο φρόνημα των δυνάμεων που είναι επιφορτισμένες τόσο με την διαφύλαξη των συνόρων όσο και της εσωτερικής τάξεως. Η ζωή διδάσκει ότι δικό σου είναι αυτό που θέλεις και μπορείς να υπερασπιστείς.
Χαράλαμπος Σ. Ησαΐας
Οικονομολόγος, Manager, Αρθρογράφος
