του Γιώργου Καραμαδούκη
Στον ελλαδικό χώρο συναντούμε πολλά ευρήματα κατά την Μεσολιθική εποχή. Τέτοια υπάρχουν ενδεικτικά στο σπήλαιο Φράγχθι της Αργολίδος, στο Σιδάρι της Κερκύρας, στην Θεόπετρα Καλαμπάκας, όπου συναντούμε και τεχνεργά της Παλαιολιθικής εποχής, στην θέση Ζαΐμης στην Αττική, στα Γιούρα Αλοννήσου και στην Κύθνο.
Η μεσολιθική περίοδος στην Ελλάδα διακρίνεται για τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) υγρό και ζεστό Κλίμα, που ευνοούσε την βλάστηση β) τελειοποίηση του εργαλειακού εξοπλισμού γ) άνθηση της αλιείας δ) πρόοδος στην ναυσιπλοΐα ε) συνέχιση του κυνηγιού και της συλλογής καρπών στ) εξακολούθηση της εξημερώσεως ζώων και στροφής προς τις καλλιέργειες.
Σκελετικά κατάλοιπα και ταφικά έθιμα
Στο σπήλαιο Φράγχθι ανακαλύπτεται ύστερα από τις ανασκαφές του καθηγητή Jacobsen, ο αρχαιότερος ολοκληρωμένος σκελετός στον ελληνικό χώρο. Δίπλα του βρέθηκαν εργαλεία που χρονολογούνται στο 7592 π.Χ. αλλά και ίχνη τέφρας που φθάνουν στο 9260 π.Χ. Εκτός όμως από αυτόν τον σκελετό βρέθηκαν εννέα ταφές, δύο καύσεις και πλήθος διεσπαρμένων οστών. Από τα ευρήματα αυτά συμπεραίνουμε, ότι όπως στην παλαιολιθική εποχή στα σπήλαια συζούν οι άνθρωποι και αναπτύσσουν ομαδικές δραστηριότητες, το ίδιο συμβαίνει και στην Μεσολιθική εποχή.
Η διαφορά συνίσταται στο ότι αναπτύσσονται τώρα ταφικά έθιμα. Συγκεκριμένα στο σπήλαιο βρέθηκαν ίχνη ώχρας σε χειρόμυλους, που υποτίθεται ότι τους χρησιμοποιούσαν για να ετοιμάσουν χρώματα, με τα οποία θα διακοσμούσαν το σώμα ή θα έβαφαν τα ρούχα του νεκρού. Επίσης ο μεγάλος αριθμός οστράκων και η μεγάλη ποσότητα στάχτης γύρω από τον σκελετό μπορεί να αποτελούσαν κατάλοιπα εθίμων, που ήταν μέρος της ταφής. Πέρα των εθίμων αυτών η ώχρα και τα όστρακα παραπέμπουν σε κάποιο είδος κόσμησης, που χρησιμοποιήθηκε πολύ πιθανόν για να τονίσει τις κοινωνικές διακρίσεις.
Λιθοτεχνία και περιβάλλον
Όσο αφορά στην λιθοτεχνία παρατηρούνται εργαλειακά σύνολα σε φολίδες, αφθονία οδοντωτών εργαλείων και εγκοπών, τεμαχίων με γραμμική επεξεργασία, ισχνή αναλογία ή απουσία λεπίδων με στομωμένη ράχη, καθώς και γεωμετρικών μικρολίθων. Ο εργαλειακός μικρολιθικός εξοπλισμός, που βρέθηκε στο σπήλαιο έχει άμεση σχέση με τις αλιευτικές δραστηριότητες.
Το σπήλαιο διαιρείται χρονολογικώς σε δύο περιόδους της Μεσολιθικής εποχής, την Κατώτερη Μεσολιθική (9500-9000) και της Τελικής Μεσολιθικής (9000-8000 π.Χ.). Αυτή η διαίρεση συνίσταται κυρίως στην αλλαγή των εργαλειακών συνόλων, που συνδέονται άμεσα με αλλαγές στην εκμετάλλευση του περιβάλλοντος και αυτό δεν είναι άλλο από το θαλάσσιο. Φαίνεται λοιπόν ότι το ψάρεμα γίνεται αποδοτικότερο σε σχέση με το κυνήγι και τις άλλες παραγωγικές δραστηριότητες.
Όσο αφορά στην χλωρίδα της περιοχής, φαίνεται ότι υπήρχε αραιός δενδρώνας από φυλλοβόλες βαλανιδιές, σχίνοι, αγριαπίδες, αγριαμυγδαλιές, άγρια δημητριακά και ποώδη βλάστηση. Συστηματική φαίνεται η συλλογή του κριθαριού και της βρώμης. Η πανίδα περιλαμβάνει το κόκκινο ελάφι, τον αγριόχοιρο, τον άγριο ταύρο, το ζαρκάδι, καθώς και την αλεπού, τον λαγό, τον ασβό, το κουνάβι και τα τρωκτικά.
Αποδείξεις ναυσιπλοΐας
Επίσης βρέθηκε σημαντική ποσότητα μαλακίων, καθώς και κόκκαλα μεγάλων ψαριών (τόνοι), πράγμα που δηλώνει την άνθηση της αλιείας, η οποία επεκτείνεται πια στην ανοιχτή θάλασσα. Συνεπώς οι μεσολιθικοί άνθρωποι είχαν κατασκευάσει κάποιου είδους πλοιάρια για να μπορούν να αλιεύουν τέτοιου μεγέθους ψάρια.
Ένα μάλιστα από τα πιο σημαντικά ευρήματα, που αποδεικνύουν την θαλασσοπλοΐα στην ανοικτή θάλασσα είναι ο οψιανός λίθος. Ο λίθος αυτός, που βρέθηκε επεξεργασμένος στο σπήλαιο παραγόταν στην Μήλο, στην Αντίπαρο και στην Κύπρο. Αυτό σημαίνει ότι ο προϊστορικός άνθρωπος διακινδύνευσε με φορτηγά πλοιάρια σε μία απόσταση 90 μιλίων (απόσταση Μήλου – Σπηλαίου) για να φέρει στην Πελοπόννησο την πολύτιμη πέτρα.
Έτσι λοιπόν τουλάχιστον από την Μεσολιθική εποχή έχουμε απόδειξη της θαλασσοπλοΐας. Μάλιστα ο Καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Αύγουστος Σορδινάς διατύπωσε την άποψη στο μελέτημά του Παπυρρέλα, πως η μεταφορά του οψιανού αυτού λίθου γινόταν από ένα είδος παπυρόπλοιου, την παπυρέλλα, η οποία κατασκευάζονταν από παπύρι (βούρλο που φυτρώνει στους Λιαπάδες της Κέρκυρας). .
