του Βαγγέλη Δεμερτζούδη
Η επέλαση της Νεωτερικότητας στον 19ο αιώνα και οι καταστροφικές αλλάγες που επέφερε η Βιομηχανική Επανάσταση σάρωσαν τον κόσμο της Παράδοσης. Μία από αυτές τις αλλαγές ήταν ο εορτασμός των Χριστουγέννων. Ειδικότερα στην Αγγλία την μήτρα του τότε αναδυόμενου βιομηχανικού καπιταλισμού. Στη Μεσαιωνική Αγγλία τα Χριστούγεννα αποτελούσαν 12ήμερη εοραστική αργία χαρακτηριζόμενη από γλέντια, ποτά, παιχνίδια και φιλανθρωπίες των πλουσίων και των προυχόντων προς τα κατώτερα λαϊκά στρώματα. Ένας θορυβώδης εορτασμός της γέννησης του Χριστού που θύμιζε τις αρχαϊκές διονυσιακές εορτές του Ηλιοστασίου και των Σατουρναλίων.
Στην Βικτωριανή Αγγλία οι εορτασμοί καταργήθηκαν καθώς θεωρούνταν ασύμφοροι με την λογική της καπιταλιστικής κερδοφορίας και με το νέο πνεύμα του ορθολογισμού. Το να παραλύει για 12 ημέρες η αγορά και να κλείνουν τα εργοστάσια δεν μπορούσε να γίνει ανεκτό από την τότε αναδυόμενη καπιταλιστική βιομηχανική τάξη και την εμποροκρατική βρετανική κυβέρνηση. Ωστόσο το πρώτο πλήγμα στις χριστουγεννιάτικες τελετές το είχαν καταφέρει ήδη από τον 17ο αιώνα οι πουριτανικές καλβινιστικές κυβερνήσεις, οι οποίες είχαν περιορίσει σημαντικά τους εορτασμούς θεωρώντας τους «παγανιστικούς» και «άτακτους». To 1647 ο Βασιλιάς Κάρολος ο Α θεσμοθέτησε την πρώτη επίσημη απαγόρευση των χριστουγεννιάτικων εορτών, φτάνοντας στο ακραίο σημείο ο στρατός να περιπολεί τους δρομούς για να τις αποτρέψει. Η κατάργηση αναστάλθηκε μερικά χρόνια αργότερα από τον Κάρολο Β αλλά ήδη οι χριστουγεννιάτικες τελετές βρίσκονταν σε μία φάση παρακμής και θεσμικού παραγκονισμού.
Το μυθιστόρημα του Κάρολου Ντίκενς «Μία Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» αποτυπώνει ανάγλυφα την τότε ισχύουσα κατάσταση. O Σκρούτζ, η κακομούτσουνη φιγούρα ενός ιδιοτελούς κερδοσκόπου ηλικιωμένου επιχειρηματία, έρχεται αντιμέτωπος με τα τρία πνεύματα των Χριστουγέννων. Το πρώτο τον μεταφέρει στο παρελθόν, το δεύτερο στο παρόν και το τρίτο στο μέλλον. Και από τα τρία αντλεί πολύτιμα διδάγματα τα οποία τον οδηγούν στο να αναθεωρήσει την συμπεριφόρα του και να αντιμετωπίσει με καλοσύνη, γενναιοδωρία και συμπόνια τα Χριστούγεννα. Το μυθιστόρημα του Ντίκενς έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επανεφεύρευση των Χριστουγεννιάτικων εορτασμών στην εποχή της βικτωριανής καπιταλιστικής απληστίας, αλλά και στην καθιέρωση τους όπως είναι πλέον αντιληπτοί στο συλλογικό ασυνείδητο. Παρόλα αυτά στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού τίποτε δεν είναι δεδομένο και η φιγούρα του Σκρούτζ εξακολουθεί να αποτελεί έναν μόνιμο εχθρό ο οποίος έρχεται συνεχώς στο προσκήνιο.
Σήμερα ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός θέλει να μας επιστρέψει στις καταστροφικές, αχαλίνωτες και απορρυθμισμένες σχέσεις του 19ου αιώνα. Κατάργηση των χριστουγεννιάτικων αργιών λόγω των απαιτήσεων της αγοράς, φτωχοποίηση, εξορθολογισμός και εκκοσμίκευση που αφαιρεί το πνευματικό περιεχόμενο από τις γιορτές, παγκοσμιοποιήση και διάλυση των ταυτοτήτων που στερεί τους μύθους και τις λαϊκές παραδόσεις από τα νοήματα τους. Απέναντι σε αυτή την λαίλαπα λοιπόν οφείλουμε να ορθώσουμε την εθνική και λαϊκή αντίσταση μας, μία Αντεπίθεση της Παράδοσης απέναντι στη διάλυση του καπιταλισμού! Αυτές τις μέρες λοιπόν ας μην αποτελούμε τα θύματα, αλλά ας ξανά νιώσουμε και ας εντείνουμε την ζεστασιά του Χριστουγεννιάτικου Μύθου απέναντι στο νεκρό ψύχος του Υλισμού!
