από το βιβλίο«Γκυστάβ Λε Μπον Τα Άγνωστα Έργα»
που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΛΟΓΧΗ
σε μετάφραση και επιμέλεια του Παναγιώτη Πανάγου
Ο Σαρλ-Μαρί Γκυστάβ Λε Μπον (7 Μαΐου 1841 – 13 Δεκεμβρίου 1931) υπήρξε ένας από τους διασημότερους πολυμαθείς, όχι μόνο της τότε κραταιής Γαλλίας, αλλά και ολόκληρου του κόσμου. Διακρίθηκε κυρίως στους τομείς της ψυχολογίας, της ανθρωπολογίας και των θετικών επιστημών και υπήρξε μεταξύ πολλών άλλων επιφανής ερευνητής, εθνολόγος, φιλόσοφος, ιστορικός, εφευρέτης, πολυγραφότατος συγγραφέας, καθώς και ο μακράν επιδραστικότερος κοινωνιολόγος μέχρι σήμερα. Το γνωστότερό του έργο Η ψυχολογία των μαζών ή Η ψυχολογία του όχλου, το οποίο εκδόθηκε το 1895, επηρέασε πολιτικούς άνδρες, όπως ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο Βλαντιμίρ Λένιν και ο Θεόδωρος Ρούσβελτ, εξαιτίας των ευρημάτων του επάνω στην ψυχολογία του πλήθους και την τέχνη της προπαγάνδας.
Ο Λε Μπον πραγματοποίησε αναρίθμητα ταξίδια σε Ευρώπη, Ασία και ΒόρειΟ Αφρική, με στόχο να μελετήσει την επίδραση του παράγοντα της φυλής στον ανθρώπινο πολιτισμό συλλέγοντας πλείστα πρωτογενή στοιχεία, παρατηρήσεις και καταγραφές, γεγονός που καθιστά το έργο του εξαιρετικά τεκμηριωμένο.
Σε πολλές από τις εργασίες του παραθέτει πολύτιμα τεκμήρια τόσο για τους θεσμούς, τις παραδόσεις και τις δομές χαμένων πλέον κοινωνιών όσο και για τη δυναμική συμπεριφορική συνύπαρξη μεταξύ ανόμοιων φυλών, οι οποίες φαινομενικά διαβιούν στο ίδιο κοινωνικό πλαίσιο. Ύστερα από μια τεράστια σειρά έργων, ομιλιών, δημοσιεύσεων και βιβλίων γύρω από τη σχέση της φυλής με τη νοημοσύνη και την ψυχολογία γενικότερα, το επιστέγασμα όλης αυτής της κολοσσιαίας προσπάθειας ήρθε με την κορωνίδα όλων των έργων του που εκδόθηκε, όπως αναφέραμε, το 1895 και το οποίο διδάσκεται σήμερα σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου.
Το επιστημονικό έργο του Λε Μπον, ως είθισται με τους πραγματικά ιδιοφυείς και προικισμένους άνδρες, δεν περιορίστηκε στενά σε έναν και μόνο κλάδο της γνώσης, αλλά επεκτάθηκε, επίσης, στις θετικές επιστήμες. Στο έργο του Η Εξέλιξη της Ύλης που εκδόθηκε το 1905 ήταν εκείνος που προέβλεψε την ισοδυναμία μάζας και ενέργειας, δηλαδή τον νόμο της Φυσικής που ορίζει τη μάζα ενός σώματος ως το μέτρο του ενεργειακού του περιεχομένου. Αργότερα, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν με τη διατύπωση της Θεωρίας της Σχετικότητας απέδειξε την ισοδυναμία αυτή, όμως η συμβολή του Λε Μπον αγνοήθηκε σκοπίμως. Τελικά, το 1922 ο Λε Μπον με ένα γράμμα του παραπονέθηκε ευθέως στον Αϊνστάιν για λογοκλοπή. Ο τελευταίος, αφού παραδέχθηκε πως η ισοδυναμία μάζας και ενέργειας είχε προταθεί πριν από αυτόν, αποκρίθηκε πως εν τέλει η θεωρία του ήταν εκείνη που απέδειξε την ισοδυναμία μάζας και ενέργειας.
Σε ένα ακόμη έργο του επάνω στις θετικές επιστήμες που εκδόθηκε το 1907, με τίτλο Η Εξέλιξη των Δυνάμεων, ο Λε Μπον προέβλεψε επίσης αυτό που αργότερα θα γινόταν ευρύτερα γνωστό ως «Ατομική Εποχή», δηλώνοντας πως η έρευνα επάνω στη μικροσκοπική δομή της ύλης θα οδηγούσε στην «εκδήλωση μιας νέας δύναμης (της ενδοατομικής ενέργειας), η οποία ξεπερνά όλες τις άλλες με το κολοσσιαίο της μέγεθος» και ανέφερε επίσης πως o επιστήμονας που θα ανακάλυπτε τον τρόπο ώστε να διασπάσει ταχύτατα ένα γραμμάριο οποιουδήποτε μετάλλου «δεν θα ήταν μάρτυρας των αποτελεσμάτων των πειραμάτων του… Η έκρηξη θα ήταν τόσο τρομερή που το εργαστήριό του και όλα τα γειτονικά σπίτια, με τους κατοίκους τους, θα κονιορτοποιούνταν ακαριαία».
Στη συνέχεια, εγκατέλειψε τον ερευνητικό τομέα των θετικών επιστημών και επέστρεψε στην ψυχολογία, εκδίδοντας πολλά έργα, αρκετά εκ των οποίων κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρέμεινε επιστημονικά και συγγραφικά ενεργός ακόμη και μετά από τη συνταξιοδότησή του, το 1920, και παρά την προχωρημένη ηλικία του συνέχισε να δημοσιεύει βιβλία και εργασίες επάνω στην ανθρώπινη φύση, τη φυλή και την ψυχολογία, κερδίζοντας το 1929 τον Μεγαλόσταυρο της Λεγεώνας της Τιμής. Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 1931, σε ηλικία ενενήντα ετών και τάφηκε στο κοιμητήριο του Περ-Λασαίζ.
Παρά το τεράστιο επιστημονικό του υπόβαθρο, την ευρύτητα των έργων του που σε πολλές περιπτώσεις εγκολπώνουν ταυτόχρονα τρεις, τουλάχιστον, επιστημονικούς τομείς, παραμένει έως σήμερα ένας διανοητής, από τους σκόπιμα, θα λέγαμε, ξεχασμένους.
Οι λόγοι άπτονται του γεγονότος πως ο Λε Μπον υπήρξε ένθερμος επικριτής της δημοκρατίας, ακλόνητος ελιτιστής και ασυμβίβαστος. Επιπροσθέτως, οι μεθοδικότατες έρευνές του για τη σπουδαιότητα του παράγοντα της φυλής επάνω στον πολιτισμό, τις ανθρώπινες κοινωνίες, καθώς και την εξέλιξη της Ιστορίας, διακρίνονται για τη σφαιρικότητά τους, χαρακτηρίζονται από απόλυτη επιστημονική αντικειμενικότητα, από απουσία υπερβολών και λογικών αλμάτων και τέλος στηρίζονται σε μια ιδιαιτέρως βαθιά ανάλυση και τεκμηρίωση.
