του Ευριπίδη Ρηγόπουλου
«Συντηρητικό στοιχείο είναι η παράδοση και προοδευτικό η δημιουργία…»
Ίων Δραγούμης, Ελληνικός Πολιτισμός.
Όσες φορές και να διαβάσω τον Ι. Δραγούμη, ανακαλύπτω κάθε φορά και μια δεύτερη ανάγνωση στα κείμενά του.
Έτσι λοιπόν, πιάνοντας στα χέρια μου, για πολλοστή φορά τον Ελληνικό πολιτισμό, συνάντησα το απόσπασμα που αναγράφεται στην αρχή του κειμένου.
Οι έννοιες συντηρητισμός και πρόοδος λαμβάνουν τελείως διαφορετικό νόημα όταν διαβάσει κάποιος το εν λόγω βιβλίο.
Έχουν αναφερθεί πολλοί στον Δραγούμη και σίγουρα έχουν εντρυφήσει πολύ περισσότερο και πληρέστερα στον μεγάλο αυτόν θεωρητικό του Εθνικισμού. Εγώ θα προσπαθήσω να δώσω απαντήσεις σε ερωτήματα, μέσω των κειμένων του και όχι μέσω προσωπικής ερμηνείας αυτών.
Ο συντηρητισμός λοιπόν, έχει την έννοια της διατήρησης – συντήρησης – όλων εκείνων των στοιχείων που συνθέτουν το ελληνικό έθνος. Αξίες και συμπεράσματα βγαλμένα από την παράδοση.
«Η παράδοση είναι ο σύνδεσμος των ατόμων μια φυλής, τωρινών και περασμένων, που τα κάνει έθνος…»
Πρόοδος είναι η «ορμή δημιουργίας, είναι ο σύνδεσμος των τώρα ζωντανών ατόμων του έθνους με τα ερχόμενα, είναι η λησμονιά των περασμένων, είναι ο καημός των μελλόμενων…»
Μπορεί κάποιος, σήμερα, να απορρίψει το ένα από αυτά τα δύο μέρη που συνθέτουν την πηγή της δημιουργίας του έθνους;
Ο Δραγούμης απαντά, «για ένα έθνος και τα δύο στοιχεία είναι απαραίτητα… Κανείς ας μην αναθεματίζει τη συντηρητικότητα, κανείς ας μην περιφρονεί την προοδευτικότητα»
Μπορεί ο εθνικισμός να μετουσιώσει και να συνθέσει τους δύο πυλώνες του έθνους;
Την απάντηση την δίνει πάλι ο ίδιος αναφέροντας πως «κάθε στιγμή της ζωής του θα κοιτάζη λυγίζοντας και προς τα πίσω και προς τα εμπρός και προς τα περασμένα, που είναι δικά του, και προς τα μελλόμενα, που και αυτά δικά του θα είναι. Όσο για την ορμή της δημιουργίας δεν είναι ποτέ υπερβολική, αλλά δεν μπορεί να μη στηρίζεται κάπως στην παράδοση, αλλιώς ξοδεύεται μάταια, ξεφτά και καταστρέφεται….»
Το μεγάλο στοίχημα των εθνικιστών σήμερα είναι ο συνδυασμός του συντηρητισμού με την πρόοδο, όπως αναλύει ο Δραγούμης. Δε χρειάζονται υπερβολές ούτε από τη πλευρά της συντηρητικής προσέγγισης αλλά ούτε και από την προοδευτική σκοπιά . Οι γραμμές είναι λεπτές και χρειάζεται μέτρο στην πρόσμιξη, διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί κάτι γραφικό, ακόμη και αστείο. Δυστυχώς είναι πολλά τα παραδείγματα αποτυχημένων προσπαθειών στο παρελθόν.
Η μίξη αυτών των δύο είναι το μόνο που χρειάζεται για να ξαναγεννηθεί ο εθνικισμός στη χώρα μας και είναι χρέος μας να το κάνουμε.
