Απόψε στις 22:00 η εκπομπή axis Files παρουσιάζει την ιστορική έρευνα του Γιάννη Σπανού από το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, για τον Ήρωα της ΕΟΚΑ Γρηγόρης Αυξεντίου, το Σταυραετό του Μαχαιρά. Ακούστε μια συγκλονιστική περιγραφή για τη ζωή του,τη Μάχη στο Λιόπετρι και τους κατάδικους των φυλακών Λευκωσίας.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου μετά από σε μάχη με Άγγλους στρατιώτες θα χάσει τον συναγωνιστή του Μιχαήλ Γιωργάλλα και θα καταφύγει με την ομάδα του στον Μαχαιρά. Απέναντι από το μοναστήρι του Μαχαιρά, σε απόσταση περίπου χιλίων μέτρων θα δημιουργήσουν ένα κρησφύγετο. Το ξημέρωμα της πρώτης Μαρτίου 1957 θα βρει τους αντάρτες κρυμμένους στο κρησφύγετο, ενώ οι Άγγλοι στρατιώτες κάνουν φύλο και φτερό το μοναστήρι για να τον εντοπίσουν. Η διαίσθηση του προμήνυε την μάχη που θα εξελισσόταν «…Στην εσχάτη ανάγκη θα αγωνιστώ και θα πεθάνω σαν Έλληνας. Αλλά ζωντανόν δεν θα με πιάσουν…». Μετά από προδοσία στις 3 του μήνα, αγγλικές δυνάμεις κατακλύζουν την περιοχή γύρο από το κρησφύγετο. Καθώς οι άγγλοι στρατιώτες έψαχναν το κρησφύγετο πατούν πάνω σε αυτό και το ανακαλύπτουν. Ξεσκεπάζοντας την είσοδο της σπηλιάς ο Αυγουστής Ευσταθίου, θα τους υποδεχθεί με πυροβολισμό. Αμέσως κατακλύζει τη περιοχή όλη η βρετανική δύναμη που αναζητούσε τον Αυξεντίου. Τότε ο Γρηγόρης Αυξεντίου πήρε την απόφαση. Διέταξε τους άνδρες του να εξέλθουν και να παραδοθούν. Ο ίδιος θα έμενε και θα πολεμούσε μέχρις εσχάτων. Παρά την άρνηση τους, ένας ένας εξέρχονται και όταν βλέπουν ότι ο Αυξεντίου παραμένει στο κρησφύγετο, ο ανθυπολοχαγός Μίντλετον πλησιάζει και καλεί τον “Ζήδρο” να παραδοθεί. Η απάντηση μέσα από το κρησφύγετο βγήκε δυνατή και καθαρή: «Μόλων Λαβε! Αν έχετε καρδιά, ελάτε». Ξέσπασε τότε η μάχη και οι άγγλοι απαντούν με χειροβομβίδα. Ο Ζήδρος τραυματίζεται και στέλνουν τον Αυγουστή να ελέγξει αν ο Αυξεντίου είναι ζωντανός. Όταν διαπίστωσε ότι ο Αυξεντίου ήταν ζωντανός, πήρε το όπλο του και ξεκίνησαν να βάλλουν και οι δύο κατά των άγγλων στρατιωτών. Η μάχη κρατούσε ώρες και οι δύο άντρες περίμεναν να νυχτώσει για να διαφύγουν μέσα στο σκότος αφού, η μοναδική καπνογόνα που είχαν και χρησιμοποίησαν για να διαφύγουν, διαλύθηκε πριν προλάβουν να πεταχτούν από το κρησφύγετο και να φύγουν μέσα στη κάλυψη των καπνών. Οι άγγλοι μη μπορώντας να πλησιάσουν το κρησφύγετο διαφορετικά, μετά από διαταγή του επικεφαλής της επιχείρησης, καταβρέχουν τη γύρω περιοχή του κρησφύγετου με βενζίνη και με εμπρηστικές βόμβες, το κρησφύγετο τυλίγεται στις φλόγες. Ο Αυγουστής θα διαφύγει από τις φλόγες και θα συλληφθεί, ενώ ο Αυξεντίου θα παραμείνει στο κρησφύγετο του και ενώ είχε τυλιχτεί στις φλόγες θα ρίξει την τελευταία του χειροβομβίδα και θα σωριαστεί στο κρησφύγετο καιόμενος. Όταν οι καπνοί αραίωσαν, οι άγγλοι διατάζουν ξανά τον Αυγουστή να ελέγξει αν ο Αυξεντίου ζει. Τα λόγια του Αυγουστή Ευσταθίου απέδωσαν δραματικά το μοιραίο τέλος: «Σύρθηκα μέσα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το τραγικό θέαμα που αντίκρισα. Ο θρυλικός Γρηγόρης Αυξεντίου, ο αγαπημένος μου μάστρος, ήταν ξαπλωμένος ανάσκελα, νεκρός. Το αριστερό του χέρι ήταν υψωμένο και από την μέση και πάνω είχε γίνει κάρβουνο. Το υπόλοιπο σώμα του, από την μέση και κάτω, καιγόταν ακόμα. Ήταν τόσο ζεστό που μόλις το άγγιξα κάηκα. Οι Άγγλοι μου φώναξαν να τον σύρω έξω. Τους απάντησα πως ήταν νεκρός, μα δεν με πίστεψαν». Από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων οι Άγγλοι έθαψαν το καμένο σώμα του Αυξεντίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως “Φυλακισμένα Μνήματα”. “Όλες οι καμπάνες της Γης σήμαναν μεμιάς. Όλα τα ανθρώπινα μέτωπα ψηλά. Όλες οι καρδιές μεσίστιες. Στο χωριό Λύση, ανάμεσα Λευκωσία κι Αμμόχωστος, η μάνα του έσφιξε το μαύρο της τσεμπέρι κάτου απ’ το δυνατό σαγόνι της κ’ είπε ακριβώς τα λόγια που περίμενε ο γιος της : ” Είμαι πέρφανη. Κάλλιο μια φούχτα τιμημένη στάχτη, παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου “. Ο πατέρας του πάλι, σαν πήγε στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Λευκωσίας, αναγνώρισε το καμένο παιδί του απ΄ τις χοντρές ελληνικές κοκάλες του κι από κείνο το χρυσό κωνσταντινάτο που άχνιζε στον κόρφο του και στον κόρφο του κόσμου.”
